Benoeming AMATEUR VAN HET JAAR 1984

Considerans, uitgesproken door ir. D.W. Rollema, PAØSE,
tijdens de Dag voor de Amateur te Amsterdam op 26 oktober 1985.

Mijnheer de voorzitter, dames en heren.

De Stichting Wetenschappelijk Radiofonds Veder kwam tot stand op 4 augustus 1927 en zij draagt de naam van de oprichter, de heer Anthony Veder te Rotterdam. De heer Veder, zelf verwoed radio-amateur van het eerste uur, was in 1916 één van de mede-oprichters van de Nederlandsche Vereeniging voor Radiotelegrafie, de NVVR, één van de drie vooroorlogse verenigingen die in 1945 zijn opgegaan in de toen opgerichte en thans jubilerende VERON.

De doelstellingen van de Stichting zijn vastgelegd in de statuten. Ik citeer artikel 2: "De stichting heeft uitsluitend tot doel de bevordering van de ontwikkeling van de wetenschap en techniek op het gebied van radio-telegrafie, radio-telefonie en radio-televisie en al zodanige wetenschappen en technieken, welke in de toekomst uit of naast deze bovengenoemde wetenschappen mochten voorkomen of ontstaan, doch alleen voorzover zij direct of indirect met bovengenoemde wetenschappen en technieken verband houden, alles in de ruimste zin". Einde van het citaat.

Deze bevordering van de ontwikkeling van de wetenschap en techniek geschiedt o.a. door het toekennen van prijzen. Onder die prijswinnaars komen namen voor die in ons land een bekende klank hebben gekregen onder vakmensen en amateurs. Ik noem u Koomans die een prijs kreeg voor zijn werkzaamheden in verband met de radiotelefonieverbindingen van PTT tussen Nederland en wat toen Nederlands Indië heette. Koomans is in amateurkringen bekend geworden door het "schema Koomans", een omroepontvanger met drie trioden en drie honingraatspoelen; een toestel waaraan het begrip "Mexicaanse hond" onverbrekelijk is verbonden. Voorts noem ik u als prijswinnaar von Weiler, een Nederlander die we beschouwen als de vader van de radarontwikkeling in ons land van vóór de Tweede Wereldoorlog.

Maar ook amateurs vielen af en toe in de prijzen, waaraan het feit dat de heer Veder zelf enthousiast amateur was niet vreemd zal zijn.

De eerste amateur die deze eer te beurt viel was de heer Kerkhof, PAØKT, die de prijs in 1937 ontving voor zijn pionierswerk op het gebied van grofrastertelevisie voor amateurs. Daarna hebben nog 12 amateurs in de loop der jaren een prijs uit het Fonds ontvangen; sommigen individueel, anderen in groepsverband. Hieruit blijkt een duidelijk stuk waardering voor de technische prestaties die door amateurs binnen het kader van hun toch enigszins beperkte mogelijkheden zijn geleverd. Het is overigens bekend dat Marconi, toen hij in het begin van de jaren dertig een bezoek bracht aan een amateurradiostation opmerkte, dat hij zichzelf ook als een amateur beschouwde.

De voorwaarden die zijn verbonden aan het verkrijgen van een amateurradiozendmachtiging leggen duidelijk de nadruk op het technisch aspect van de hobby. In de beginjaren van het zendamateurisme was het bedrijven van techniek door de amateur een vanzelfsprekende zaak. Complete zenders en ontvangers voor amateurgebruik waren nauwelijks te koop en die waren bovendien zo duur dat alleen een enkele, gefortuneerde bofferd zich zoiets kon veroorloven. Dus maakte de amateur zijn ontvanger en zender zelf. De laatste twee decennia is hierin een duidelijke ommekeer gekomen. Apparatuur voor amateurgebruik in een grote verscheidenheid verscheen in de winkels. Aanvankelijk van Amerikaanse en Engelse oorsprong, thans vrijwel uitsluitend uit Japan. Het merendeel van de huidige amateurs maakt gebruik van zulke fabriekstoestellen. Vooral zij voor wie het communicatie-aspect van de hobby voorop staat.

Toch is er nog steeds een groep amateurs die werkt met al of niet geheel zelfvervaardigde apparatuur. Wie wel eens in zo'n moderne Japanse zenderontvanger heeft gekeken begrijpt wellicht niet hoe zoiets zelf zou kunnen worden gemaakt. Men vergete echter niet dat de fabrikant een toestel op de markt brengt dat aan een groot aantal nogal uiteenlopende wensen tegemoet komt, teneinde een zo groot mogelijk deel van de markt voor amateurapparatuur te kunnen bestrijken. Voorts voorziet de fabrikant zijn produkten vaak van allerlei faciliteiten die met de primaire functie van zender of ontvanger niets te maken hebben en dan ook als toeters en bellen kunnen worden gekwalificeerd. Zij dragen echter aanzienlijk bij tot de complexiteit van het toestel. De amateur die zelf zijn ontvanger of zender maakt zal zich beperken tot alleen datgene dat hij essentieel vindt. Dit leidt tot een aanzienlijke vereenvoudiging en brengt het zelf construeren binnen het bereik van de - zij het gevorderde - amateur. Soms blijken dan de prestaties van dit eigen produkt zelfs beter dan die van de Japanse fabrieksapparatuur, omdat de beperking tot een aantal essentiële functies veelal de compromissen onnodig maakt waartoe de Japanse ontwerper zich ziet gedwongen.

Wij zeiden het reeds: de gevorderde amateur. Want laten we reëel blijven, het zelf ontwerpen van een ontvanger, zender of gecombineerde zender-ontvanger vraagt meer en diepergaande technische kennis dan voor het examen radiozendamateur is vereist.

Toch kunnen ook de in dit opzicht minder rijk bedeelden het genot van het werken met zelfgemaakte apparatuur delen, mits zij kunnen profiteren van het werk dat door de technisch meer onderlegde collega's is verricht. Dat gebeurt door directe kennisneming van zelfgemaakte apparatuur in een beperkte kring; bijvoorbeeld binnen een afdeling van de VERON. Een bredere bekendheid krijgt zelfontworpen apparatuur door publicaties in verenigingsbladen. Een blad als Electron zou niet kunnen bestaan zonder deze bijdragen van amateurs die de vruchten van hun hobby op deze wijze uitdragen.

Keren wij terug tot de Stichting WERA Fonds Veder. Naast het toekennen van prijzen aan professionals en amateurs benoemt de Stichting sedert 1963 de Amateur van het Jaar. De man die dit jaar deze onderscheiding te beurt valt dient te worden gezocht in de zojuist beschreven groep amateurs die zich actief bezighoudt met het zelf maken van apparatuur en daaraan via publicaties in Electron ruime bekendheid geeft.

De secretaris van de redactiecommissie van Electron heeft vastgesteld dat het eerste artikel van de hand van de Amateur van het Jaar 1984 werd gepubliceerd in 1975. Daarna zijn erop tot op heden niet minder dan 44 gevolgd, waarvan de laatste vier nog op publicatie wachten. Eén van deze artikelen verscheen in negen afleveringen en behandelde het zelf maken van een zenderontvanger voor de kortegolfbanden.

Dames en heren, het is mij een eer en een genoegen u te kunnen mededelen dat het bestuur van de Stichting WERA Fonds Veder benoemt tot Amateur van het Jaar 1984:

de heer Douwe Kooijstra, PAØDKO te Kollum.

U weet dat de E en de R in VERON staan voor Experimenteel Radio-onderzoek. Het hoofdbestuur van de VERON heeft in zijn voordracht van de heer Kooijstra terecht vastgesteld dat PAØDKO aan dit experimenteel radio-onderzoek duidelijk vorm heeft gegeven en met zijn publikaties het zelf maken van apparatuur door de amateur in sterke mate heeft gestimuleerd. De onderscheiding Amateur van het Jaar 1984 zal thans aan de heer Kooijstra worden uitgereikt door de secretaris van de Stichting, de heer C. de Hoog.

Ik dank u voor uw aandacht.