Benoeming AMATEUR VAN HET JAAR 2015

Considerans, uitgesproken door prof.ir. K.H.J. Robers, PAØKLS,
tijdens de Dag voor de Radioamateur te Apeldoorn op 5 november 2016

Mijnheer de voorzitter, dames en heren,

Zoals vorig jaar al min of meer aangekondigd, zal dit de laatste keer zijn dat u mij hier ziet staan om de considerans uit te spreken. Niet dat ik het niet leuk meer vind, alles behalve dat, maar om de juiste continuïteit te behouden wordt het tijd dat er een opvolger komt. Met Françoise Kosters is dit besproken en wij hebben hiervoor een nieuwe, actieve zendamateur op het oog.

Moet dit dan een zendamateur zijn? Wij denken van wel. Als we terug gaan in de tijd van de wisselbeker voor de Amateur van het Jaar, dan heeft vóór mij Dick Rollema, PAØSE dit 17 jaar gedaan en daarvoor Leo van de Toolen, PAØNP. Die deed dit vanaf 1965. Daar weer voor heeft Hendrik de Waard, PAØZX het eenmaal gedaan en de eerste keer, in 1963 de heer Rinia, directeur van het Nat.Lab. De geschiedenis vertelt niet of hij toen de considerans, dit verhaal, zelf schreef. Zoja, dan zal dat heel lastig voor hem geweest zijn. Daarom een zendamateur, die een goed verhaal kan schrijven en netjes gekleed kan gaan om deze belangrijke taak tot een goed einde te brengen.

In de afgelopen 17 jaar is er ook in het Vederfonds het een en ander veranderd. Toen ik daar in 2000 in kwam kreeg ik een pak papier van Françoise, waarin onder andere te vinden was wie er allemaal een Vederprijs gekregen hadden en wie er Amateur van het Jaar werden. Françoise, nou eigenlijk Dick Rollema, heeft dat eens netjes gerubriceerd en opgeschreven en Françoise maakte er een mooi donkerrood boekje van. Zij heeft daar altijd een paar exemplaren van bij zich, dus als u erg veel interesse hebt in de geschiedenis van het Vederfonds: vervoeg u bij haar.

Maar er is meer gebeurd. Een jaar later werd er in de jaarlijkse vergadering gesteld dat wij eigenlijk een website moesten hebben. Omdat ik een beetje weet hoe je dat kunt maken kwam er een website: www.vederfonds.org, waarop wat in het boekje staat ook te lezen is. Voor zover we dat konden achterhalen staan er ook de consideransen op, de laatste jaren zelfs met een foto van de Amateur van het Jaar.

Gelukkig had Dick SE zijn computerfiles nog van zijn laatste uitgesproken consideransen, dus wij konden een paar jaar terug gaan. Daarna liet hij mij weten dat hij van 1993 terug tot 1984, zijn eerste jaar, de consideransen ook nog had teruggevonden, zij het op vol getypte velletjes papier. Zo ging dat nog in die tijd. Mooi dat we dat tegenwoordig kunnen inscannen, zodat het digitaal te bewerken is voor op het web. De consideransen van Leo van der Toolen PAØNP, zijn helaas nooit boven water gekomen. Zo vervliegt de tijd.

Zo'n website moet ergens ondergebracht worden. Enige jaren heeft het NERG, het Nederlands Elektronica en Radio Genootschap, ons "asiel" verleend, tot dik een jaar geleden het NERG zomaar is opgeheven!.... Nou kon de NERG website nog wel een paar jaar bestaan, Maar je zit dan toch op een schopstoel. In overleg met Françoise Kosters is aan het HB van de VERON gevraagd of wij bij hen eenzelfde asiel konden genieten met onze website. Het Vederfonds en de VERON hebben immers nauwe banden, dat was al zo in de tijd van Anton Veder, al heette de VERON toen nog anders. Intussen zijn wij in het afgelopen jaar geruisloos overgegaan en deze considerans zal dus in de komende dagen in de digitale database van de VERON worden bijgeschreven. Met een foto, die nog gemaakt moet worden. Het web is immers belangrijk, dus moeten we dat netjes bijhouden.

Het lijkt erop dat alles digitaal gaat. Zelfs onze ontvangers en zenders verdwijnen steeds verder in de computer. Natuurlijk kun je nog niet de antenne zomaar aansluiten op een antenneïngang van de computer, die heeft hij niet, nou, misschien nog niet. Daar hoort nu nog een kastje tussen, dat in eerste instantie door nijvere amateurs zelf is ontworpen en gemaakt. Het doet ons dan heel veel plezier om te zien hoe de individuele zendamateurs in een soort project samen hun schouders eronder zetten, want samen ben je sterk. Maar na verloop van korte tijd drong de commercie zich ook in deze markt. Onder andere Flex-Radio biedt front-ends aan, dat wil zeggen een kant en klaar kastje tussen de antenne en de computer, dat voor het ontvangen het gewenste frequentiegebied mengt naar een middenfrequent van nul hertz en een ingebouwde analoog naar digitaal converter heeft.

De rest gaat in de computer. Eigenlijk is dat heel eenvoudig. Een stukje software, dat Fast Fourier Transform (FFT) heet, vertaalt een plukje getallen, van bijvoorbeeld 0,2 seconde midden frequent, in evenveel getallen die de sterkte in frequenties geven. Daarmee vertaal je het signaal, dat in het tijd domein is, zeg maar een oscillogram, naar het frequentiedomein, een spectrum dus. Neem je nou een klein aantal van die spectrumlijntjes,... eh getallen, samen een stukje van 2,5 kHz, en je vertaalt dat terug naar het tijddomein, met de inverse FFT, dan heb je hetzelfde gedaan als met een kristalfilter en een productdetector. Maar nu digitaal. Voor de zender gebeurt iets soortgelijks.

De software is een verhaal apart. De hele bediening van wat er over gebleven is van je zendontvanger, gaat op de computer. Dat betekent met de muis of met een aanraakgevoelig scherm. Natuurlijk komen er regelmatig software updates, die je moet installeren en die het in de ene versie van Windows beter doen dan in de andere. Ook het over gaan naar een nieuwere versie van Windows leidt in vele gevallen tot de meest onverwachte verrassingen. Maar goed, na kortere of langere tijd vindt ieder daarvoor, met meer of minder hulp van medeamateurs, zijn oplossingen. Laten wij dit rekenen tot de onvermijdelijke geneugten van het moderne computertijdperk.

Maar de muis en het scherm, dat kan toch niet op tegen het bedachtzaam draaien aan een soepel lopende mooie grote afstemknop. Niet iedereen heeft behoefte aan die tweeduizend geheugenkanalen, maar langzaam of snel draaien over de band, dat kun je toch niet missen? Dan raak je toch het hele gevoel van radio kwijt?

Als oplossing kwam er een soepel lopende mooie grote afstemknop op een plankje, met een USB-kabeltje eraan. Het verhaal vertelt niet of je hiervoor een speciale softwareversie nodig hebt .... vast wel. Maar langzaam begon de SDR-wereld in te zien dat ze wat ver waren doorgeschoten. Flex-Radio kwam onder de naam "Maestro" met een dedicated bedieningsconsôle, eigenlijk een tablet-computer met een mooie afstemknop erop en een aantal kleinere draaiknopjes en drukknopjes, als leek het op een gewone transceiver. Een laptop of computer heb je nu niet meer nodig, nog wel het kastje waarin het analoge gedeelte zit, de analoog - digitaal converters en natuurlijk de zendereindtrap.

Maar ook dat kan worden meegenomen in het ontwerp. Eind vorig jaar kwam ICOM met iets dat er uitziet als een conventionele zendontvanger, maar dat in werkelijkheid een complete SDR-transceiver is. Nu zit alles weer in één kast, die past in de klassieke beleving van de zendamateur. Van deze IC-7300 zijn er in ons land nogal wat verkocht. Daarmee kan de laptop terug naar de taak waar hij goed in is: administratie. Radio doe je met een radio, zij het dat binnenin het een computer blijkt te zijn. En daarmee is het ding in de amateurwereld volwassen geworden.

Als je hiermee begint, moet je eerst allerlei instellingen doen. Het is software, er valt dus heel wat in te stellen en voor veel van die taken moet dat ook. Gelukkig helpen amateurs elkaar waar dat kan, via gesprekken op de band, of stukjes in Electron. Waar dat begonnen is met de maandelijkse "Reflecties van PAØSE" zijn het nu de technische notities door verschillende amateurs. Zo onderwijst men elkaar. Een nieuwe loot aan de stam, zoals SDR, kom je daar vanzelf tegen. Wij hebben dat al eens eerder gezegd: dit is de Dienst van zelfontwikkeling en zelfontplooiing, zoals die door de ITU omschreven is. Hoe duidelijk was niet het verhaal over lineaire voedingen van onze scheidend Amateur van het Jaar 2014 in het nummer van Electron dat afgelopen week bij u in de bus viel? Het valt wel vaker op hoe goed amateurs de toon kunnen treffen en iets ingewikkelds heel eenvoudig kunnen uitleggen. In de wetenschappelijke wereld kom ik dat zelden zo goed tegen. Wij onderwijzen elkaar.

Dat onderstreept andermaal het belang van een blad als Electron. En je moet dat op papier hebben, zodat het in het zicht ligt en naar je kan roepen: "Lees mij!". De redactie van dit blad doet alles in eigen tijd en iedere maand is er weer een blad, de ene keer iets technischer dan de andere keer, maar toch. De VERON kan daar met recht trots op zijn.

In Electron is volop ruimte voor het experimenteel radio-onderzoek. Door dingen te maken kom je de problemen uit de praktijk tegen en leer je je daartegen te wapenen. Zelfs radioamateurs die dagelijks verkeren in kringen van het theoretisch onderzoek zien wij dingen bouwen en op de barre praktijk van alle dag loslaten, omdat zij weten dat alleen op deze manier je achter de rauwe waarheid komt. Studenten moeten dat nog leren. Je kunt ze niet in grotere paniek brengen dan, nadat zij hebben laten zien dat ze een bepaald oplossing netjes gesimuleerd hebben, tegen ze te zeggen: "nou, maak het maar eens". Je mag aannemen dat zij wel weten aan welke kant een soldeerbout heet is..... Maar er is zoveel meer. En dat geldt niet alleen voor hardware.

De SDR kan lopen in je computer, of op een speciaal daarvoor gemaakte hardware. Maar er is nog een derde mogelijkheid: "Het kan ook via het web". Intussen kennen wij dat als Web-SDR. Op diverse plaatsen op de wereld draait dat en je kunt via het web luisteren wat er dáár te horen is op onze banden. Het ziet er allemaal eender uit, blijkbaar is het allemaal dezelfde software, door dezelfde amateur gemaakt. Dat geeft een goed gevoel. Het is fijn om te merken dat anderen jouw software graag willen gebruiken en daar tevreden mee zijn. Stukjes amateurband zijn daarmee te beluisteren.

Maar er kan meer. Het moet toch mogelijk zijn om in plaats van al die losse stukken amateurband, het hele spectrum van nul tot 30 MHz ineens beschikbaar te krijgen? Dat stelt heel andere eisen aan het analoge deel en aan de analoog naar digitaal conversie. Als je het niet probeert kom je er niet achter. En wat de ontwerper zelf kan laten zien, mag altijd een paar stappen verder zijn. Zo is het ook in dit geval. Deze inventieve amateur knutselde een nieuw analoog front end in elkaar en paste zijn software daarop aan. Behalve dat hij een aaneengesloten spectrum toegankelijk maakte, kon dat ook nog eens voor een paar honderd inloggers tegelijk. Een formidabele prestatie. De grenzen van de web-SDR zijn definitief verlegd.

Dames en heren, het verheugt het bestuur van de Stichting Wetenschappelijk Radiofonds Veder dat het Hoofdbestuur van de VERON een radiozendamateur heeft voorgedragen als Amateur van het jaar 2015, die nieuwe wegen insloeg in de amateurwereld, zelfbouw hoog in zijn vaandel heeft staan en zijn nieuwverworven kennis uitdraagt aan anderen en bovendien de kunst verstaat ingewikkelde zaken eenvoudig te maken. Het Stichtingsbestuur heeft deze voordracht dan ook gaarne overgenomen.

Dan wil ik nu graag het woord geven aan de voorzitter van het Wetenschappelijk Radiofonds Veder, mevrouw Françoise Kosters. Zij zal u gaan onthullen wie de titel Radioamateur van het Jaar 2015 gaat dragen.

Mevrouw F. Kosters, voorzitter van het Vederfonds:

Meneer de voorzitter dames en heren,

In de jaar vergadering van het wetenschappelijk radiofonds Veder van 1962 Stelde Prof Jonker in de rondvraag het volgende: "dat hij zich bezig heeft gehouden met de gedachte wat door het WERA-fonds zou kunnen worden gedaan ten behoeve van de amateurs, speciaal voor de zend-amateurs, die voortdurend bezig zijn om verbindingen tot stand te brengen. Spreker oppert de gedachte of deze lieden niet zouden kunnen worden gesteund of aangemoedigd door het beschikbaar stellen van een wisselbeker. Wat bleek? In het verleden had de VERON al een Wisselbeker voor de Amateur van het Jaar gekend. Maar deze was 3 maal achter-een gewonnen door dezelfde amateur en is nu in zijn bezit. Dit had tot gevolgd dat er geen amateur van het jaar meer werd benoemd."

Het Vederfonds-bestuur besluit om een nieuwe wisselbeker ter beschikking te stellen met de voorwaarde dat de beker 5x in totaal of 3 x achtereen door dezelfde amateur dient te worden gewonnen om definitief in diens bezit over te gaan. 53 jaar geleden, op 16 november 1963 werd deze Wisselbeker voor het eerst uitgereikt in Hotel Smits te Utrecht tijdens een VERON vergadering. Dezelfde wisselbeker gaat nog steeds rond. Er staat nog geen naam meer dan 1x op.

Wij zijn nu aan het kijken hoe het verder moet met alle namen op de beker want de ruimte is bijna op. Misschien wordt er een grote voet/sokkel onder geplaatst. Zodat de beker nog jaren mee kan. Wij zullen zien.

Voordat ik overga tot de bekendmaking van de amateur van het jaar 2015 wil ik u vertellen waar het Vederfonds voor staat.

"Het jongste, meest omvattende verkeersmiddel dat de mensheid samenbindt", zo werd de radiotelegrafie begin 1900 omschreven. Met deze gedachten heeft Anton Veder het Vederfonds in 1927 opgericht. Hij wilde graag mensen steunen en stimuleren die zich voor deze wetenschap inzetten. Tot op heden is daar niets aan veranderd.

Het bestuur van het wetenschappelijke Radiofonds Veder bestaat uit een voorzitter (een erfgenaam uit de rechte lijn). Een secretaris, hoogleraren van de 3 technische universiteiten, vertegenwoordigers van de belangrijkste bedrijven op het gebied van de radiotechniek en natuurlijk een vertegenwoordiger van de radiozendamateurs. Op deze manier komt het Vederfonds in aanraking met alle nieuwe ontwikkelingen op dit gebied.

In 1929 werd de eerste wetenschappelijke prijs uitgereikt. Bijna elk jaar wordt er een prijs uitgereikt maar het gebeurt ook wel eens dat er geen Vederprijswaardige voorstellen zijn en dan wordt er geen prijs uitgereikt.

Bij het Vederfonds verandert er zelden iets. Dat geldt zeker voor onze secretaris, Cok de Hoog. Na maar liefst 45 jaar trouwe dienst jaren heeft hij besloten om er mee te stoppen. Gezien zijn leeftijd konden wij hem dat niet ontzeggen. Gelukkig dat de amateurgemeenschap een goede opvolger naar voren kon schuiven. Onze huidige secretaris is Henry Boudewijns, PA3EWG, uit Eindhoven.

De Amateur van het jaar heb ik al eerder mogen feliciteren. Dat was in 2009, toen wij een Veder Beloning toekenden aan een selecte groep amateurs, die de radiotelescoop in Dwingelo een nieuw leven in bliezen. Toen was hij deel van een groep, vandaag wordt hij in zijn eentje: de Amateur van het Jaar.

Dan wil ik nu de Amateur van het Jaar bekend maken.

De Amateur van het Jaar 2015 is geworden:

De heer Pieter-Tjerk de Boer PA3FWM uit Enschede

Ik verzoek de heer de Boer naar voren te komen.
Hartelijk gefeliciteerd namens het Wetenschappelijk Radiofonds Veder.

Amateur van het Jaar 2015: Pieter-Tjerk de Boer, PA3FWM

Foto van Pieter-Tjerk PA3FWM