Benoeming AMATEUR VAN HET JAAR 2014

Considerans, uitgesproken door prof.ir. K.H.J. Robers, PAØKLS,
tijdens de Dag voor de Radioamateur te Apeldoorn op 7 november 2015

Mijnheer de voorzitter, dames en heren,

Dit is alweer de 16-de keer dat u mij ziet optreden op deze plaats en met deze opdracht. 16, dat is 2 tot de macht 4, in deze digitale wereld een belangrijk begrip, maar daar gaat het nu niet om. Mijn voorganger was Dick Rollema, PAØSE en die heeft 16 keer een considerans uitgesproken, van 1984 tot en met 1999. Zijn voorganger was Leo van der Toolen, PAØNP en die heeft 17 keer op deze positie gestaan, van 1966 tot en met 1982. Het ligt dus in de lijn der verwachting dat ik binnen afzienbare tijd het stokje ga overdragen. Wanneer iets twee maal op dezelfde, of bijna zelfde manier gebeurd is, werd het een traditie en tradities zijn er om in stand te houden. Zij ontstaan tenslotte niet zomaar.

Daarbij hoort ook dat men zich netjes kleedt. Op de Dag voor de Radiozendamateur loop ik dus in een jasje en overhemd met stropdas. Er zijn mensen die altijd zo gekleed gaan. Mijn vrouw vindt dat nèt iets te overdreven, maar vanuit mijn studententijd heb ik het gemak van deze kleding wel leren waarderen. En nog steeds is het zo dat jongens, die als puber met geen geweld in een jasje-dasje te krijgen zijn, dit als student accepteren. Over tradities gesproken. Tenslotte is het heel wat anders wanneer je achterlijke ouders je zoiets proberen aan te praten, dan wanneer je dit zelf moet bepalen. En al helemaal wanneer je medestudenten, meisjes, laten weten dit van je te verwachten.

Maar laten wij naar 2014 gaan. In dit jaar is er iets heel belangrijks gebeurd. Aan de Fontys Hogeschool in Eindhoven heeft een van de leraren Elektronica, zelf zendamateur, voorgesteld om de zelfstudie tot radiozendamateur op te nemen als keuzevak. Er zijn daar heel goede boeken voor, onder andere van de VERON, toevallig nèt vernieuwd in 2014, en het afsluitend tentamen is het F-examen zoals dat geeist wordt door Agentschap Telecom. Het college van bestuur van Fontys Hogescholen ging hier gaarne mee accoord. Zelfstudie en eigen initiatief is iets dat ook van onze HBO-studenten op hoge prijs gesteld wordt. De student die kan laten zien dat hij dit examen gehaald heeft krijgt daarvoor studiepunten. En zo werd Radiozendamateur ineens een vak in het HBO.

Dames en heren amateurs, realiseer u het belang hiervan! In het verleden werd er nogal eens meesmuilend gedaan over onze hobby. "Wat gepruts op zolderkamertjes". "Amateur" leek een synoniem voor minderwaardige diletant. Dat breekt je op wanneer je een officiële toestemming moet hebben voor je antenne. Gemeentes hebben geen oog voor iets dat "maar" een hobby is. Met de instelling van dit keuzevak heeft het zendamateurisme ineens een plaats gekregen in de rangorde van het reguliere Nederlandse onderwijs. Het is ingeschaald in de laatste twee jaar van het Hoger Beroeps Onderwijs. Wij wisten dat eigenlijk wel, maar nu is het officieel. Een geweldige opsteker voor het Nederlandse Radiozendamateurisme en voor al die jongeren die op nog jongere leeftijd, geheel gedreven door eigen initiatief, een cursus volgden en dit examen behaalden. Radiozendamateur worden, is nu iets dat ligt op het niveau van Bachelor in de techniek. En dat is nieuw. Eens te meer: Radiozendamateurs doen ertoe. Veel.

Wij wisten dit natuurlijk allang. Kijk maar om je heen. Overal waar iets aan radio of aan "draadloos" gedaan wordt zijn het radiozendamateurs die de kastanjes uit het vuur halen. Het is niet per ongeluk dat onze zendamateurs een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de zogenaamde "Funcubes", de kleine satellieten van 10 bij 10 bij 10 cm, die zo uitdagend zijn voor ruimtevaartamateurs en die op diverse universiteiten en hogescholen door groepjes studenten en wetenschappers worden ontwikkeld. En natuurlijk heeft zo'n ding dan een amateur-transponder aan boord. Zendamateurs zijn overal onmisbaar waar het om radio gaat. Daarom is het goed dat het zendamateurisme duidelijk zichtbaar is geworden in het onderwijs.

Nou kwam het initiatief van Fontys precies op een goed moment. Zo'n gloednieuw keuzevak schreeuwt natuurlijk om een schoolstation. In ditzelfde jaar 2014 verdween het amateurstation op de TU in Eindhoven Het gebouw voor Elektrotechniek was "aan het einde van zijn levensduur", wat dat dan ook moge zijn. Het moest helemaal leeg omdat het gesloopt of gerenoveerd zou worden. Er kwam geen nieuwe locatie op de TU beschikbaar, dus alle apparatuur moest een goed heenkomen zoeken.

En daarom kwam dit initiatief op zo'n goed moment. Heel anders dan de naam Hoge School doet vermoeden, is dit allemaal laagbouw. Nee, de 14 verdiepingen universiteitsbouw zal men node missen, het antennedak, hoog boven alles in de wijde omgeving, eveneens. De actieve groep Eindhovense amateurs verlegde zijn blik naar de nieuwe locatie en de in de loop der jaren bijeen gegaarde apparatuur kan weer nieuwe jonge mensen inspiratie bezorgen.

Zo'n verandering sleept vaak veel dingen met zich mee. De uitmuntende antennelocatie op de TU trok in de weekenden amateurs om mee te doen met deze of gene contest, zoals de YL-club die van hieruit in de Russian DX meedeed. Bovendien werden hier maandelijks de uitzendingen van PI4AA verzorgd. Een klein groepje amateurs uit de regio voorzagen jaren achtereen van hieruit de Nederlandse amateurgemeenschap van het belangrijkste amateurnieuws. De teleurstelling van het wegvallen van deze uitzendlocatie was de aanleiding om de hele activiteit van PI4AA te stoppen. Jammer, maar aan alles komt ooit een eind. Toch mogen wij deze amateurs dankbaar zijn dat zij het zo lang hebben volgehouden.

Een paar maanden is er geen PI4AA geweest. Nèt toen men daaraan gewend raakte, of nèt toen het verlies van een PI4AA niet meer te dragen was, stond er in het Gooi een groepje op dat deze activiteit nieuw leven in blies. Hulde daarvoor. Gelukkig hebben wij Electron om ons op de hoogte te brengen van deze spontane ontwikkelingen.

Nu wij het over Electron hebben, in de bladen van 2014 komen wij natuurlijk veel Software Defined Radio tegen. Softwarematig is deze wereld volop in beweging, maar er wordt ook heel wat gebouwd. Wat ook opvalt is dat er steeds meer over Amateur Televisie gepubliceerd wordt. Natuurlijk zijn microgolven bij uitstek geschikt om met ATV te experimenteren. Frequentiemodulatie maakt het een stuk gemakkelijker om vermogen te maken op de hogere banden, maar ook de digitale modes voor TV vormen een bron van inspiratie voor allerlei nieuwe proeven. Gelukkig ook dat er nogal wat amateurs zijn die artikelen schrijven hierover in Electron. Waar vroeger in de rubriek VHF en UHF er een hoekje was, dat over ATV ging, bestaat nu deze rubriek voor een belangrijk deel uit dit onderwerp. Natuurlijk is dat niet alleen omdat er meer activiteit is, maar juist ook omdat er amateurs zijn die maand na maand hun bevindingen opschrijven, verzamelen en naar de redactie opsturen.

Maar niet alleen over DX met ATV, ook in de technische artikelen verscheen er heel wat over ATV. Het maken van frequentiemodulatie met breedbandige informatie op die zeer hoogfrequente draaggolven, blijkt nog niet zo eenvoudig te zijn. Een Phase Locked Loop springt er door de snelle en asymmetrische modulatie dan zomaar uit. Dus moesten andere methoden gevonden worden. Waar de een zich in zijn technische artikel beperkt tot hoe je zo'n probleempje opgelost hebt, kan de ander een uitgebreide inleiding geven, waarin eerst theoretische of praktische principes uit de doeken worden gedaan, en pas aan het eind wordt dan beschreven hoe dit leidt tot de uitvoering waar het eigenlijk om ging.

U slaat dat toch niet over hè? Natuurlijk kijk je eerst even verderop waar het op uitdraait, maar daarna ga je terug naar het begin om zorgvuldig te lezen hoe het allemaal zo gekomen is. Uiteindelijk wil je immers toch ook de achtergronden weten? Naast dat je als radiozendamateur iets KUNT, wil je ook weten WAAROM dat zo is. Het zendamateurisme is een wetenschap. Wij doen onderzoek. Radiozendamateurs zijn ingeschaald op het niveau van het laatste jaar van het Hoger Beroeps Onderwijs.

Wetenschappers voelen zich soms bedreigd door het kunnen van radiozendamateurs. Zij weten als geen ander dat wanneer je iets meent te weten, dat het in de praktijk brengen daarvan vaak een heel ander verhaal is. Zij proberen die fase nogal eens te vermijden. Radiozendamateurs daarentegen zijn pas tevreden wanneer het vóór hen op tafel werkt. Zelfbouw heet dat. Het is een van de belangrijkste pijlers onder deze hobby. Wie veel bouwt en daarover publiceert draagt bij aan de ontwikkeling van anderen, en zichzelf. Soms kom je daarbij bijzondere onderwerpen tegen.

Wie herinnert zich niet het artikel over de installatie van een middengolfzender ten behoeve van een Hindoestaanse minderheidsgroepering? Toen er onvoldoende financiële middelen aanwezig bleken om dit door de Nozema te laten doen, kwam men bij een VERON-afdeling terecht. Best leuk om eens iets meer vermogen te maken op een voor ons ongebruikelijke frequentie. Het feit dat dit continu aan staat, CCS heette dat vroeger in de buizenboekjes, Continuous Commercial Service, betekent een iets andere manier van denken dan wat wij als amateurs gewend zijn. Heette dat niet ICAS? Intermittent Commercial and Amateur Service. De zender werd daarom een "koopdoos", maar de antenne en de aanpassing daarvan, dat werd wel zelf gemaakt. Daarvoor is er geen verschil in CCS en ICAS.

De antenne voor zo'n middengolfzender is overigens een verhaal apart. Natuurlijk kun je daarvoor geen horizontale dipool gebruiken, die straalt niet over het aardoppervlak en dat is wèl wat je wilt. Dus een vertical. Men kwam uit op de T-antenne. In feite is dat een kwartgolf spriet, waarvan de bovenste helft gesplitst is en naar weerskanten is uitgespannen. Elektrisch blijft de lengte daarmee een kwart golf, en dus is de impedantie onderaan laag. Dat brengt de noodzaak voor een goed aardnet met zich mee. Natuurlijk zijn er bedrijven die dat voor goud geld voor je ingraven. Deze amateurs vonden methoden om met gebruik van goedkoop materiaal, en simpel eigen gebouwd gereedschap teneinde grote lengtes installatiedraad van zijn isolatie te ontdoen, dit aardnet aan te leggen. Maar wat mogelijk nog belangrijker is: zij beschreven wat zij deden in Electron, zodat hun wielen niet opnieuw uitgevonden hoeven te worden. Kijk, dat is wetenschappelijk en praktisch een werkwijze, het zendamateurisme waardig.

Dames en heren, het verheugt het bestuur van de Stichting Wetenschappelijk Radiofonds Veder dat het Hoofdbestuur van de VERON een radiozendamateur heeft voorgedragen als Amateur van het jaar 2014, die heeft laten zien zijn kennis en kunde beschikbaar te stellen aan anderen, en in zijn hobby onbetreden paden in te durven slaan. Bovendien deed hij hiervan uitgebreid verslag in de hem ter beschikking staande literatuur. Daarmee geeft hij de juiste vorm aan wat heet: Een Dienst van Zelfontwikkeling en Zelfontplooiing. Het Stichtingsbestuur heeft deze voordracht dan ook gaarne overgenomen.

Dan wil ik nu graag het woord geven aan de voorzitter van het Wetenschappelijk Radiofonds Veder, mevrouw Françoise Kosters. Zij zal u gaan onthullen wie de titel Radioamateur van het Jaar 2014 gaat dragen.

Mevrouw F. Kosters, voorzitter van het Vederfonds:

Meneer de voorzitter dames en heren,

Het Wetenschappelijk Radiofonds Veder is in 1927 opgericht door mijn overgrootvader Anton Veder. De bankier Anton Veder was zelf een bevlogen radiozendamateur van het eerste uur, met een brede interesse voor alle gerelateerde ontwikkelingen. Langs deze weg is de gedachte ontstaan om mensen die deelnemen aan de ontwikkeling van deze wetenschap te steunen en vooral aan te moedigen.

Het bestuur van het Wetenschappelijk Radiofonds Veder bestaat uit een voorzitter (een erfgenaam uit de rechte lijn), een secretaris, hoogleraren van de drie technische universiteiten, vertegenwoordigers van de belangrijkste bedrijven op het gebied van de radiotechniek en natuurlijk een vertegenwoordiger van de radiozendamateurs. Op deze manier komt het Vederfonds in aanraking met alle nieuwe ontwikkelingen op dit gebied. In 1929 werd de eerste wetenschappelijke prijs uitgereikt. Bijna elk jaar wordt er een prijs uitgereikt maar het gebeurt ook wel eens dat er geen Vederprijswaardige voorstellen zijn en dan wordt er geen prijs uitgereikt.

Voordat Anton Veder het Vederfonds oprichtte was hij tien jaar voorzitter van de NVVR, de Nederlandse Vereniging voor Radiotelegrafie. De NVVR is na de oorlog opgegaan in de VERON. Uit die verbondenheid is rond 1962 het idee ontstaan om jaarlijks een Amateur van het Jaar te benoemen.

Dan wil ik nu overgaan tot de bekendmaking van de Amateur van het Jaar 2014.
De Amateur van het Jaar 2014 is geworden:

De heer Hans van den Berg, PAØJBB uit Voorhout.

Ik verzoek de heer van den Berg naar voren te komen.
Hartelijk gefeliciteerd namens het Wetenschappelijk Radiofonds Veder.

Amateur van het Jaar 2014: Hans van den Berg, PAØJBB

Foto van Hans PAoJBB